Msza sprotestantyzowana? Porównanie Nowej Mszy z obrzędem anglikańskim i tradycyjną Mszą rzymską

Odprawiana przez bez mała wszystkich kapłanów rzymskokatolickich posoborowa Msza Pawła VI jest liturgią sprotestantyzowaną, a więc taką, która oddalając się od tradycyjnej liturgii rzymskiej została upodobniona do wzorców heretyckich-protestanckich. Słysząc takie sformułowanie wielu kapłanów i wiernych Nowej Mszy uznałoby je z pewnością za niezgodne z rzeczywistością i przesadzone.

Spójrzmy więc jak owa rzeczywistość wygląda i porównajmy najbardziej rzucające się w oczy obrzędy Nowej Mszy z odpowiadającymi im współczesnymi obrzędami liturgii powstałego w dobie reformacji tzw. Kościoła Anglii oraz tradycyjną liturgią rzymską.

Za punkt odniesienia niech posłużą dwie liturgie odprawiane w okresie Świąt Wielkanocnych: protestancka – odprawiana przez honorowego zwierzchnika anglikanów, „arcybiskupa” Canterbury Justina Welby oraz posoborowa – sprawowana przez papieża Franciszka. Zdjęcia z tradycyjnej liturgii katolickiej pochodzą natomiast z Mszy Św. odprawianej w seminarium duchownym Bractwa Kapłańskiego św. Piusa X w szwajcarskim Écône.

I. Ołtarz

W służącej obecnie anglikanom katedrze kanterberyjskiej ołtarz posiada kształt stołu, rzecz jasna nie jest związany z tabernakulum, zaś jego orientacja ma służyć odprawianiu obrzędów w stronę ludu.

Dokładnie takiego samego typu ołtarz został urządzony w watykańskiej Bazylice Św. Piotra. Jedyną widoczną różnicą jest krzyż umieszczony na ołtarzu w Bazylice. Element ten nie jest jednak obligatoryjny i jest nieobecny na większości posoborowych ołtarzy-stołów.

Tradycyjny ołtarz w kościele katolickim wygląda zgoła inaczej: jest na nim umiejscowione tabernakulum i krzyż, zaś kapłan odprawia Mszę Św. zwrócony, podobnie jak lud, „versus Deum”.

II. Początek nabożeństwa

Zarówno obrzęd protestancki jak i Msza posoborowa (pomijając okazjonalne okadzenie ołtarza) rozpoczynają się od znaku Krzyża Św. oraz pozdrowienia zgromadzonych. Cały obrzęd anglikański sprawowany jest w języku narodowym. Msza papieska jest odprawiana zasadniczo po łacinie, jednak przeogromna większość nowych Mszy na całym świecie odprawia jest w językach narodowych.

Tradycyjna liturgia katolicka również rozpoczyna się od znaku Krzyża, jednak jest on wstępem tzw. modlitw u stopni ołtarza, które mają być przygotowaniem do godnego złożenia Ofiary Mszy Św. Cała liturgia odprawiana jest zawsze po łacinie.

III. Confiteor

Spowiedź powszechna w Nowej Mszy oraz w nabożeństwie anglikańskim jest odmawiana jeden raz na głos przez celebransa i całe zgromadzenie liturgiczne.

Confiteor w Mszy Wszechczasów jest odmawiane najpierw przez odprawiającego Mszę kapłana, a później przez towarzyszących mu duchowych niższych stopni lub ministrantów.

IV. Lekcja

Czytania z Pisma Św. poza Ewangelią na Mszy posoborowej odczytują, gdy tylko jest taka możliwość, osoby świeckie, w tym kobiety. Podobne zjawisko można zaobserwować w obrzędzie anglikańskim.

Lekcja w Mszy Św. Wszechczasów odczytywana jest zawsze albo przez samego kapłana, albo przez duchownych niższych stopni.

V. Udział kobiet w liturgii

W obrzędzie protestanckim kobiety są również duchownymi na równi z mężczyznami.

Posoborowa reforma liturgiczna nie dopuszczając (póki co?) kobiet do sakramentu kapłaństwa, dopuściła je jednak do wielu posług liturgicznych, z udzielaniem Komunii Św. włącznie.

Katolicka siostra zakonna udzielająca Komunii Św.

Tradycyjna liturgia katolicka wszelkie czynności mające związek z odprawieniem Mszy Św. rezerwuje, zgodnie z Tradycją apostolską, wyłącznie dla mężczyzn.

VI. Śpiew i taniec w liturgii

W czasie omawianego obrzędu z Canterbury występował na chórze zespół gospel, prezentujący przy tym swoisty „taniec liturgiczny”.

Na Mszach posoborowych podobne zjawiska również niekiedy mają miejsce.

Tańce liturgiczne na Mszy w kościele jezuitów w Łodzi

Tradycyjnej liturgii katolickiej zupełnie obce jest pojęcie tańca liturgicznego. Spotkamy na niej za to swoisty dla niej rodzaj śpiewu – chorał gregoriański.

VII. Modlitwa powszechna

Na Mszy posoborowej oraz w obrzędzie anglikańskim po wyznaniu wiary następuje tzw. modlitwa powszechna, której wezwania odczytują również osoby świeckie.

W tradycyjnej liturgii katolickiej nie ma takiej części Mszy Św.. Po Credo rozpoczyna się obrzęd Offertorium.

VIII. Modlitwa eucharystyczna

W Mszy Pawła VI oraz z nabożeństwie anglikańskim modlitwy eucharystyczne, podobnie zresztą jak praktycznie cała reszta obrzędów, są odmawiane głośno.

Kanon tradycyjnej liturgii rzymskiej w całości odmawiany jest po cichu.

IX. Przeistoczenie

Po wypowiedzeniu słów „ustanowienia” duchowny anglikański okazuje wiernym chleb i wino oraz głęboko pochyla się nad symbolami eucharystycznymi.

Po wypowiedzeniu słów konsekracji chleba i wina kapłan sprawujący Nową Mszę najpierw okazuje Ciało i Krew Pańską wiernym, po czym wykonuje przyklęknięcie. Papież Franciszek nie czyni nawet tego, ograniczając się – podobnie jak „arcybiskup” Canterbury – do głębokiego pokłonu.

W Mszy Wszechczasów kapłan po wypowiedzeniu w ciszy słów konsekracji najpierw klęka, następnie okazuje je wiernym, po czym ponownie wykonuje przyklęknięcie.

IX. Komunia Święta

W obrzędzie anglikańskim komunia jest udzielana na ręce komunikującego, który w tym czasie stoi lub klęczy.

W Mszy posoborowej Komunia również może być udzielana, co bardzo często ma miejsce, w taki sam sposób jak u anglikanów z Canterbury.

W Mszy Św. Wszechczasów Komunia Święta jest udzielana wyłącznie do ust komunikującego w pozycji klęczącej.

Podsumowanie

Czy powyższe porównanie oznacza, iż ryt protestancki, w tym wypadku anglikański, jest tożsamy z Mszą posoborową? Oczywiście nie, gdyż Mszał Pawła VI zawiera w swej treści również modlitwy, które – choć opcjonalne i możliwe do zastąpienia innymi – są niemożliwe do zaakceptowania przez protestantów, jak choćby zaadoptowany z tradycyjnej liturgii Kanon Rzymski pod postacią I Modlitwy Eucharystycznej.

Czy jednak widząc tak uderzające podobieństwa między Mszą Pawła VI a liturgią „Kościoła Anglii” w punkach, gdzie tradycyjna liturgia rzymska wygląda zgoła inaczej, możemy mieć wątpliwości co do tego, iż posoborowa reforma liturgiczna była świadomym sprotestantyzowaniem Mszy Św.? 

Ciekawym testem tego, na ile owa próba upodobnienia liturgii katolickiej do obrzędów protestanckich okazała się skuteczna, mógłby być pewien eksperyment. Zastanawiające jest bowiem na której liturgii czułby się bardziej „u siebie” przeciętny katolik uczęszczający wyłącznie na Mszę posoborową: na „eucharystii” odprawianej według wzorców z Canterbury i w tak wielu punkach podobnej do znanej mu Mszy czy też na tradycyjnej liturgii rzymskiej, nijak nie współgrającej z obrzędami protestanckich reformatorów?


******************

Poniżej zamieszczam linki do filmów z których pochodzą prawie wszystkie powyższe ilustracje.

Osoby zainteresowane posoborowymi zmianami w liturgii zapraszam również do zapoznania się z wpisami na ten temat znajdującymi się na niniejszym blogu:

Dział REFORMA LITURGICZNA